خربزه درختی – درخت خربزه : (Carica papaya)

این جنس از گروه از گیاهان نهاندانه دولپه ای جداگلبرگ است و با دارا بودن 22 گونه که همگی بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری آمریکا از مرکز تا جنوب آمریکا و کاشته شده در اکثر کشور های آفریقا، جنوب شرق آسیا ( تایلند، فیلیپین، اندونزی و مالزی ) ، هند و استرالیا و ....هستند شناخته می­شود.

 در ایران نیز در اکثر نواحی جنوب ( نواحی خلیج و عمانی ) بویژه ایرانشهر، خاش تا چابهار در فضای آزاد کشت می شود و در سایر نقاط کشت گلخانه ای آن معمول است.

 این گیاهان به دلیل داشتن ظاهری درختی به ارتفاع 10-5 متر و تنه واحد اصطلاحا" درخت خوانده می شود در حالی که در واقع یک گیاه علفی است و هرگز چوبی نمی شود. تنه علفی، ضخیم و تند رشد به ارتفاع تا 10 متر و قطر تا 50 سانت ، راست با انشعابات انتهائی، پوست سبز رنگ با لکه های برگی ( آثار افتادن برگ های قدیمی  است). برگ ها پهن و بزرگ، پنجه ای لوبدار ( هفت لوبه ) و با آرایش متناوب مارپیچی است. پهنای پهنک برگ ها 70-50 سانتی متر است. گل ها در گونه های بومی و اصلاح نشده پولیگام یا چند جنسی دو پایه شامل گلهای نر، و گل های دو جنسی بر روی یک پایه و گل های ماده و دوجنسی بر روی درخت جداگانه هستند . گلهای ماده به ندرت میوه تولید می کنند ولی گل های دو جنسی معمولا" بارور و میوه و دانه تولید می نمایند.

 در ارقام اصلاح شده ، گلها تماما"  تک جنس ماده ، گیاه دو پایه ( مانند خرما ) و پس از گرده افشانی به کمک باد و حشرات، میوه های فراوان و درشتی تولید می کنند در پس از رسیدن رنگین و خوراکی می شوند. درختان پاپایا از سال سوم میوه قابل استفاده تولید می¬کنند ولی استفاده از دانه ها برای تکثیر از سال دهم به بعد است . تکثیر جنسی با بذر تیمار شده و تکثیر غیر جنسی با پا جوش امکان پذیر است  .میوه بزرگ به ابعاد 30 در 45 سانتی متری از نوع سته و آبدار وخوراکی دارد که به شکل کدو بوده و طعم و مزه خربزه دارد. این میوه ارزش اقتصادی بالائی داشته و در بین میوه های گرمسیری مقام چهارم را پس از موز، مرکبات و انبه به خود اختصاص داده است.

کشور هائی نظیر هند و برزیل از تولید و صادر کنندگان بزرگ پاپایا هستند و 57 در صد صادرات جهانی را دارند میوه نارس گیاه سبز و رسیده آن معمولا به رنگ قرمز - نارنجی و در یک رقم اصلاح شده زرد رنگ است. گونه های بومی و غیر اصلاح شده این گیاه تماما" میوه های کوچک تولید می کنند و سبز رنگ باقی میمانند به همین دلیل ارزش اقتصادی و صادراتی ندارند.

منابع:

زرگری، علی. گیاهان دارویی. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 192

قهرمان، احمد. کورموفیتهای ایران (سیستماتیک گیاهی). جلد دوم. مرکز نشر دانشگاهی، 1373: 257 و 266

مظفریان، ولی الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر،1391

میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372-1373

قربانی نهوجی، مجید، سیستماتیک گیاهی 1 و 2، جزوه دانشگاهی

قربانی نهوجی، مجید، گیاهان کاربردی، جزوه دانشگاهی