خواص درمانی اسفند

قسمت دارویی این گیاه، بذر است. ترکیبات فعال دارویی P. harmala آلکالوئیدها، بتا کاربولین ها (مانند هارمین، هارمالین، هارمن و هارمالول) و مشتقات کوینازولین وایزینین و واسیکینون هستند.

در منابع طب سنتی ایران، این گیاه دارای اثرات مختلف فارماکولوژیک مانند التیام بیماریهای سیستم گوارشی، افزایش شیر دهی، دیورتیک، بهبود شرایط قاعدگی، آنتی ترومبوتیک و ضد درد میباشد. در داروسازی مدرن اسفند اثرات متعدد داروئی از قبیل اثرات قلبی عروقی، عصبی، ضد میکروبی، حشره کش، ضد انعقادی، بهبود اختلالات متابولیکی و التهابات پوست از جمله سرطان پوست، ضعف بصری، سرطان و ضد درد نشان می دهد.

عوارض جانبی از قبیل حساسیتهای عصبی، حساسیت بصری، برادی کاردی، فشار خون، تحریک، لرزش، آتاکسی، سقط جنین و استفراغ باعث می شود که مصرف این گیاه با احتیاط همراه باشد.

مصرف P. harmala در دوران بارداری، به علت فعالیت های سقط جنین و موتاژنیک ممنوع است. به علت افزایش بیان CYP1A2، 2C19 و 3A4 و مهار مونوآمین اکسیداز، پارامترهای فارماکوکینتیک داروهایی که به طور عمده توسط این آنزیم ها متابولیزه می شوند ممکن است توسط P. harmala تحت تاثیر قرار گیرد.

گل‌ها و مخصوصاً دانه‌های اسپند سرشار از آلکالوئید‌های گروه بتا-کربولین است که همگی بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز هستند؛ به همین دلیل خوردن جوشاندهٔ اسپند در دوز پایین (۱ الی ۳ گرم) خواص ضدافسردگی و آرام بخش و در دوز بالا (۳ الی ۱۵ گرم) خواص روان گردان دارد. اما به دلیل از کار افتادن آنزیم مونوآمین اکسیداز درون کبد توسط آلکالوئیدهای اسپند،تیرامین موجود در بسیاری از مواد غذایی (الکل، پنیر، سوسیس و کالباس و اکثر محصولات پروتئینی و لبنی، میوه جات و غذاهای مانده و …) که در حالت معمول توسط این آنزیم شکسته می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد فشار خون و ضربان قلب بسیار شدید، سردردهای شدید، شوک، تشنج و در صورت عدم درمان سریع، حتی مرگ شود؛

لذا حداقل از ۴۸ ساعت قبل تا ۴۸ ساعت بعد، باید از مصرف هرگونه خوراکی حاوی تیرامین به شدت خودداری کرد. برخی از دیگر تداخلات به شدت خطرناک و مرگ‌آور که مصرفشان باید حداقل از ۲ هفته قبل قطع شود: اکثر قرص‌های ضد افسردگی از جمله بازدارنده‌های بازجذب سروتونین مانند سیتالوپرام، آمفتامین‌ها از جمله اکستازی و مت‌آمفتامین (شیشه)، کوکائین و مورفین

منابع:

  Mina Cheraghi Niroumand, Mohammad Hosein Farzaei, Gholamreza Amin. Medicinal properties of Peganum harmala L. in traditional Iranian medicine and modern phytotherapy: a review. J Tradit Chin Med 2015 February 15; 35(1): 104-109