دانستنی های جذاب دنیای گیاهان ریحان، تخم شربتی : Ocimum basilicum
ریحان از جمله گیاهان آنتی بیوتیکی است که برای درمان بیماری های مجاری تنفسی ، عفونت ها و بیماری های ناحیه دهان و لثه و حلق، سرفه، گلودرد و سرماخوردگی به صورت خوراکی یا دهان شویه ( غرغره) استفاده می شود.
ریحان، تخم شربتی : Ocimum basilicum
ریحان ، تخم شربتی Ocimum
خانواده نعناع Lamiaceae
گیاهی علفی یکساله گاهی درختچه ای است . بیش از 60 گونه از این جنس در جهان وجود دارد. یک گونه یکساله، خودرو و یا کاشته شده با همین اسامی و با نام علمی Ocimum basilicum و یک گونه چند ساله با نام فارسی ریحان مقدس و نام Ocimum sanctum در ایران گزارش شده است.
ازسرشاخه های جوان و برگذار و معطر آ ن به عنوان سبزی سالاد و غذا استفاده میکنند. از عرق و اسانس یا خشک و نیمکوب شده برگ آن به عنوان طعم دهنده و معطر کننده نوشیدنی ها بویژه دمنوش ها استفاده می کنند.
دانه های رسیده و سیاه رنگ ریحان معطر و سرشار از موسیلاژ است ( تخم شربتی ) و در آب ژله ای شده، یکی از نوشیدنی های رایج در ایران و سایر کشورها بویژه ممالک آسیائی است.
گیاه شناسی ریحان، تخم شربتی
نام علمی O.basilicum
نام انگلیسی basil, sweet basil
گیاهی علفی یکساله، بهاره و تابستانه، برگ ها ساده سبز یا ارغوانی، معطر، ترم و لطیف، تخم مرغی شکل با حاشیه دندانه دار و آرایش متقابل است. گل آذین انتهائی از نوع سنبله چرخه ای که در هر بند آن تا شش عدد گل دیده می شود.
گلها دو جنسی، سفید، نا منظم. بهاره. هر گل دارای کاسه زنگوله ای و پنج دندانه، جام سفید لوله ای و نا منظم که در انتها دو لبه می شود. لبه بالا سه دندانه غیر هم اندازه و لب پائین دو دندانه هم اندازه دارد. پرچم ها چهار عدد دیدینام که دو عدد بالائی بلند تر و دو عدد پائین کوتاهتر است. میوه خشک چهار فندقه که از اتصال چهار فندقک تشکیل شده است و هر فندقک محتوی یک دانه ریز، کروی و سیاه رنگ است.
از گیاه ریحان دو واریته ریحان سبز (O. basilicum var. basilicum) و ریحان بنفش
( O. basilicum var. Purpureascens)در ایران به طور وسیعی مورد مصرف قرار میگیرد.
تکثیر گیاه با دانه در ماه های گرم سال، در مکان های باز و آفتاب گیر، خاک های نرم، قوی و مرطوب با زهکشی مناسب انجام می گیرد.
کاربرد ( خواص و مصارف ریحان )
بخش های قابل استفاده سرشاخه های جوان و برگذار، اسانس ودانه های رسیده و لعاب دار آن است.
سرشاخه های برگذار گیاه به تناوب چندین بار بریده شده به صورت تازه یا خشک و نیمکوب شده و گاهی برای اسانس گیری مورد استفاده قرار میگیرند. معطر، خوراکی و داروئی هستند.
از گیاهان آنتی بیوتیکی است که برای درمان بیماری های مجاری تنفسی نظیرزخم ها و عفونت ها و بیماری های ناحیه دهان و لثه و حلق، سرفه، سیاه سرفه، گلودرد، سرماخوردگی آنژین به صورت خوراکی، دهان شو یه ( غرغره) استفاده می شود.
ریحان بویژه ریحان بنفش به دلیل داشتن آنتی اکسیدان های قوی ، خود ایمنی را در سلول ها و بافت ها بالا برده و از بروز سرطان بویژه سرطان دستگاه گوارش جلوگیری می کند.
آرام بخش و خواب آور و ضد هیجان و استرس نظیر بیخوابی، بیماری های روحی و روانی،بویژه استرس های گوارشی ناشی از هضم نشدن غذا، نفخ و جمع شدن گاز در معده و روده، ترش کردن و آروغ زدن است.
در مصارف خارجی بدن، از اسانس این گیاه برای استحمام بهداشتی، رفع بوی بد بدن و دهان بخصوص پس از مصرف غذاهای بودار نظیر سیر و پیاز کاربرد دارد.
از سرشاخه های برگدار گیاه به صورت خام و تازه معطر و کمی شورمزه آن ( سبزی سالاد و غذا ) ، دم کرده و جوشانده، عصاره خام ( آب سبزی) و یا پخته شده در ترکیب غذا، معطر کردن نوشیدنی ها مثل شربت، دوغ و ماست و غیره استفاده می شود.
از اسانس ریحان با همان خواص در مصارف داخل و خارجی بدن استفاده می شود.
اسانس ریحان در عطر سازی، ساخت افشانه ها، بخورها، صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی کاربرد دارد.
از دانه های رسیده، سیاه رنگ، ریز و معطر آن در نوشیدنی ها، کیک و نان با خاصیت رفع دل درد و دل پیچه، یبوست، تشنگی و یرقان استفاده می شود.
گردآورنده:دکتر قربانی نهوجی
منابع:
زرگري، علي. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 192
قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 257 و 266
مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372-1373
قربانی نهوجی، مجید، سیستماتیک گیاهی 1 و 2، جزوه دانشگاهی
قربانی نهوجی، مجید، گیاهان کاربردی، جزوه دانشگاهی
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |