روش های عصاره گیری قسمت اول

عصاره گیری

عمل خارج ساختن برخی مواد از یک ساختار متشکل یا توده غیر متشکل است که طی فرآیندهایی نظیر کشش، مکش، فشار، تقطیر، به کار بردن یک حلال و یا به طریق شیمیایی و فیزیکی انجام می شود. در داروسازی عصاره گیری منحصرا به معنی خارج نمودن مواد متشکله قابل حل از داروهای خام یا داروهای نسبتا تصفیه شده، به وسیله حلال های مناسب است و برای جداسازی مواد متشکله از مایعات محلول، حلال های اختلاط ناپذیر یا روش های مکانیکی استفاده می شود.

عصاره

مواد حل شده ای که ضمن حل شدن قسمت های قابل حل گیاه دارویی در حلال به دست می آید، صرف نظر از اینکه کدام یک از دو فرآیند عصاره گیری به کار برده شود.

تفاله

آنچه که پس از عصاره گیری (پرکولاسیون) از گیاه دارویی برجا می ماند.

اصطلاحات عصاره گیری

خیساندن: غوطه ور نمودن گیاه دارویی درون حلال یا (حلال های) مناسب، برای مدت زمان معین از چند ساعت الی سه هفته تا وقتی که قسمت های قابل حل گیا ه در حلال حل شود.

فشردن: فرآیند جداسازی مایعات از جامدات به وسیله فشار دادن.

پرکولاسیون: نوعی خارج نمودن است که در آن قسمت های پودر شده یا بریده شده گیاهان دارویی را درون ظرف مناسبی که در ته آن دریچه خروج تعبیه شده قرار می دهند، در این فرآیند ضمن پایین رفتن حلال،

ترکیبات حل شونده گیاه خارج می شود. به عنوان مثال پرکولاسیون آب از حلال خاکستر چوب. در این عمل پتاس و سایر مواد در آب حل می شوند، محلول را معمولا آب قلیایی می نامند.

جوشانده ها: معمولا جوشانده ها، از راه جوشاندن ماده گیاهی یا موادی که دارای محتویات محلول در آب و پایدار در برابر حرارت اند، طی مدت زمان معین تهیه می شوند.

 توجه: جوشانده ها تنها چند روز دوام می آورند، مگر اینکه حفاظت شوند یا در یخچال نگه داری گردند.

دم کرده ها: معمولا دم کرده ها از مواد گیاهی که دارای محتویات محلول در آب اند تهیه می شوند. استاندارد کردن این مواد بسیار مهم است. دم کرده ها ناپایدار اند و به ویژه مستعد حمله انواع قارچ ها و باکتری ها می باشند. لذا پس از تهیه هر دم کردنی، باید آن را در یخچال نگه داری کرد.

عصاره های سیال: عصاره های سیال از طریق خیساندن، پرکولاسیون و تبخیر به دست می آیند. الکل، آب یا گلیسیرین گیاهی و ترکیبات وابسته آن ها از متداولترین حلال هایی اند که در این زمینه استفاده می شوند.

تنتور: بیشتر تنتورها حاوی 10 تا 20 گرم مواد متشکله فعال گیاه دارویی (بدون آب) در 100 میلی لیتر آب اند. از این رو قدرت آن ها 0.1 الی 0.2 عصاره سیال است. تنتور را می توان از همان روشی که برای تهیه عصاره سیال استفاده می شود تهیه کرد. خیساندن نیز راه دیگری برای تهیه تنتور است.

 منابع:
بیگم فقیر،م، 1384، گونه های گیاهی گیاهان آرایشی-بهداشتی، اداره انتشارات دانشگاه گیلان.