صمغ عربي
صمغ عربي
كرت، سلم، چش، قرظ، خرنوب، مصري، بيله، بابل، بن بن (1، 2)
Acacia nilotica (L.) Delile
Family: Fabaceae (Caesalpinaceae) (2)
Synonyms: Acacia arabica (Lam.) Willd.
English Name: Bubul acacia, Gum arabic tree.
ريخت شناسي گياه: درختي، ارتفاع 12-5 متر، تاج كروي گسترده، داراي شاخههاي خاردار، تنه داراي پوست قهوهاي متمايل به خاكستري، با شكافهاي طولي نازك. برگ دوبار شانهاي. گل به رنگ زرد طلايي، مجتمع در گروههاي فشرده، بشكل كاپيتولهاي كروي نسبتاً كوچك و معطر. ميوه نيام، غالباً منفرد و بندرت 2 تا 3 تايي، تسبيح مانند، بين دانهها بشدت فشرده، با پوشش نمدي متمايل به سفيد (1).
محل رويش: در سواحل و جزاير جنوبي بويژه بندرعباس، چابهار، بندر لنگه، جزاير قشم و تنب بزرگ پراكندگي دارد (1).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: فصول گرم و خشك (3).
قسمت مورد استفاده: صمغ تراوش شده (4).
كاربرد درماني: صمغ گياه به عنوان امولسيون كننده به كار ميرود. جويدن آدامس محتوي صمغ از بيماري لثه و همچنين رسوب پلاك روي دندان جلوگيري ميكند (5).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: استفاده از پودر دانههاي آكاسيا با مهار آزاد شدن انسولين از سلولهاي بتاي پانكراس سطح گلوكز خون را كاهش ميدهد (6). صمغ عربي بر روي باكتري استرپتوكوك فكاليس اثر مهاري دارد (5). همچنين از تشكيل پلاك روي دندان انسان جلوگيري ميكند (7). در طب هندی از صمغ این گباه در تهیه انما برای درمان هموروئید استفاده می شود.
عوارض جانبی: مصرف خوراکی مقادیر بالای صمغ این گیاه سبب بروز یبوست و سو هاضمه می شود.
احتياط مصرف: مصرف خوراكي و يا تنفسي باعث ايجاد حساسيت ميشود و نبايد بيش از 3-2 هفته مصرف شود (4، 8).
منع مصرف: افرادي كه به گياه آلرژي دارند و همچنين در دوران بارداري و شيردهي از مصرف آن احتراز نمايند(9).
تركيبات شيميايي: آنزيم اكسيد كننده، تانن، موسيلاژ، فلاونوئيد، رزين (4، 8).
نحوه و ميزان مصرف: روزي 4-1 قاشق چايخوري ميل شود (10).
مصرف غذايي: بعنوان افزودني مجاز غذايي كاربرد دارد (4).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه: بصورت تركيبي در داروها موجود ميباشد (4).
منابع:
1- قهرمان، احمد. فلور ايران (جلد 8). موسسه تحقيقات جنگلها و مراتع، 1362: 876
2- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
3- صمصام شريعت، هادي. معطر، فريبرز. گياهان و داروهاي طبيعي. انتشارات روزبهان،1366: 82
4- Royal Pharmaceutical Society. Martindale, The Extra Pharmacopoeia. 1996: 1535
5- Odontostomatol Trop. 2001; 24 (96): 17-20
6- JPMA J PAK Med Arsoc. 1989 AUG: 39(8): 208-12
7- J Clin Periodontol. 1991; 18 (1): 75-7
8- Andrew Chevalier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 156
9- RM Doyle, etal, Herbal Medicine Handbook. 2001: 17
10- Stacey Follin. Herbal Medicine Handbook. 2004: 17