خواص گیاه سرخدار : baccata Taxus
گیاه سرخدار با نام انگلیسی Yew متعلق به تیره سرخدار میباشد.. این گونه که از گیاهان مهم صنعتی و دارویی ایران است امروزه متاسفانه در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. دیرزیستی سرخدار بالاست و تا هزار سال عمر می کنند.
سرخدار : baccata Taxus
نام علمی: Taxus baccata
نام تیره : تیره سرخدار Taxaceae
گیاه سرخدار با نام انگلیسی Yew متعلق به تیره سرخدار، راسته مخروط داران، رده بازدانگان و جزو گیاهان دانه دار و گل دار میباشد. دیرزیستی سرخدار بالاست و تا هزار سال عمر می کنند. این گونه که از گیاهان مهم صنعتی و دارویی ایران است امروزه متاسفانه در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. از پوست درخت و همچنین برگ درخت سرخدار ترکیباتی استخراج شده است که به عنوان عوامل قوی ضد سرطان شناخته میشوند. از آن جمله میتوان به ترکیب paclitaxel = taxol (پاکلیتاکسل = تاکسول) اشاره کرد.
خوشبختانه در کشورهای پیشرفته امروزه این ترکیب و برخی ترکیبات دیگر شبیه به آن مانند Docetaxel ( دکو تاکسل) به صورت صنعتی سنتز شده و از پوست درخت استخراج نمیشوند. همه قسمت های گیاه غیر از آریل ،سمی و دارای آلکالوئید ناکسان است لذا تغذیه آن توسط دام روستائیان و علفخواران وحشی همراه با مرگ و میر است. این گونه را میتوان میراث زنده و شاهکار جنگلهای طبیعی شمال ایران دانست.
از نظر تنوع زیستی و حفظ ذخائر ژنتیکی و بومشناسی یکی از گونههای منحصربهفرد و مهم منطقه هیرکانی و باقیمانده از دوران سوم زمینشناسی است. 9 گونه چوبی در اشکال درختی یا درختچه ای در جهان که فقط یک گونه ار آن ( T.bacata ) به اسامی سرخدار، سرخه دار، سردار،سو خواب و سیر دار در فلور ایران دارند که به صورت اجتماعی یا پراکنده در ارسباران و بخش های میانی (میان بند ) جنگل های خزری بصورت رویش های گسیخته از هم رویش دارد.
پوست قرمز و چوب سخت و فشرده به رنگ قهوه ای یا قرمز دارند به همین دلائل به سرخدار معروف شده اند. رشد و نمو بسیار کندی دارند، درون چوب از برون چوب متمایز است . و تنها مخروطیانی هستند که اولا" رزین ندارند، ثانیا" فاقد مخروط ماده هستند. باوجود که رزین ندارند، مقاومت بسیار زیادی در مقابل رطوبت و پوسیدگی، حمله افات و بیماری ها دارند معهذا پر نیاز هستند، درمقابل نور مستقیم خورشید، خشکی و گرمی هوا، آلاینده های محیطی (گرد و خاک و دود ) مقاومت ندارند.
چوب سرخدار خودرنگ بوده در ساخت وسائل تزئینی، دکوراسیون داخل و خارج بنا، درب و پنجره و کابینت آشپزخانه کاربرد دارند سرخدار دارای برگ های ساده، منفرد، باریک خطی به طول 3-2 سانتی متر، متناوب مارپیچ با منظره دو طرفی، با سطح فوقانی به رنگ سبز تیره و براق و سطح زیرین سبز روشن، همیشه سبزند. گل ها تک جنسی و گیاه دوپایه است .
گل های ماده منفرد، جانبی شامل یک برگ زایا، گوشتی و پیاله ای شکل به نام آریل که ابتدا سبز و موقع رسیدن دانه قرمز می شود و بهترین وسیله تشخیص سرخدار است . هرکدام حامل یک تخمک راست یا دانه است. دانه ها بدون بال، پوسته بسیار سختی دارند. گل های مر مخروط های کروی در کنار برگ ها تشکیل می دهند که مشتمل بر تعد ای برگ زایای نر و مدور است که در سطح داخلی هر کدام تعدادی اجسام کیسه مانند شبیه به هاگدان به نام کیسه های مولد گرده تشکیل می شود.
گرده ها بسیار ریز و سبک و بدون بالک هوا که توسط باد و آب جابجا شده، گرده افشانی انجام می گرد تکثیرسرخدار به کمک دانه های تازه و سالم و تیمار شده انجام می گیرد. در روش بی جنسی قلمه چوبی شده شاخه های جوان به کمک هورمون های رشد و نمو استفاده می شوند. مکان های سایه دار. خاک های قوی، عمیق و قابل نفوذ لو می را ترجیح میدهند ، اقلیم سرد یا معتدل و مرطوب را می پسندند.
کاربرد: *به دلیل کند رشد بودن جنگلکاری آن معمول نیست. امکان تجدید حیات طبیعی آن در طبیعت با موانع و مشکلات اکولوژیکی همراه است و عوامل تهدید کننده زیادی دارند . از گونه های بسیار مناسب برای بوسان سای، پرچین و حصار سبز، دکوراسیون زنده در پارک ها و باغ ها نظیر ساخت پیکره های گیاهی مورد استفاده هستند. آریل آن خوراکی، گوشتی و خوشرنگ است که در پائیز جمع آوری و به مصرف تغذیه می رسد. از چوب مقاوم، سخت و سنگین و خوشرنگ آن در صنعت و نجاری استفاده می کنند. وجود پایه های قدیمی در طبیعت به همان دلائلی که عنوان شد، نادر است ولی در اماکن مقدسه ( محوطه گورستان ها، امام زاده ها، مساجد و کلیسا ها ) ، صحن کاخ ها و عمارت های قدیمی دیده می شوند.
منابع:
زرگري، علي. گياهان دارويي. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 192
قهرمان، احمد. كورموفيتهاي ايران (سيستماتيك گياهي). جلد دوم. مركز نشر دانشگاهي، 1373: 257 و 266 مظفريان،
ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
میرحیدر، حسین. معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372-1373
قربانی نهوجی، مجید، سیستماتیک گیاهی 1 و 2، جزوه دانشگاهی
قربانی نهوجی، مجید، گیاهان کاربردی، جزوه دانشگاهی
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |