رازيانه
ريخت شناسي گياه: گياه علفي، معطر، چند ساله ارتفاع 5/1 متر. داراي برگهاي سبز تيره پرزدار، با پهنك منقسم به قطعات نازك و نخي شكل. گلها زرد رنگ، مجتمع به صورت چتر مركب با دانههاي شيار دار و تخم مرغي شكل
رازيانه
Foeniculum vulgare mill.
Family: Apiaceae
Synonyms: Anethum foeniculum L., Foeniculum officinale All.
English name: Common fennel, Fennel
ريخت شناسي گياه: گياه علفي، معطر، چند ساله ارتفاع 5/1 متر. داراي برگهاي سبز تيره پرزدار، با پهنك منقسم به قطعات نازك و نخي شكل. گلها زرد رنگ، مجتمع به صورت چتر مركب با دانههاي شيار دار و تخم مرغي شكل (2، 3).
محل رويش: در ارتفاعات 200 متري حاجي لنگ گرگان، پنجاب در دره هراز، تبريز، كوه شاهو كردستان، ده بكري كرمان، 8 كيلومتري شمال غربي علي آباد خراسان، شمال منجيل و همچنين در ارتفاعات 750-700 متري البرز پراكندگي دارد (4، 5).
زمان برداشت قسمت مورد استفاده: در سال اول رويش گلها اواسط تير تشكيل ميشوند. ميوههاي قسمت مركزي و جترها در اواخر شهريور رسيده و آماده برداشت ميشوند (6).
قسمت مورد استفاده: ريشه و ميوه (7).
كاربرد درماني: مدر، ضد ميكروب، ضد التهاب، بادشكن و اشتها آور (8) و افزايش دهنده حركات دستگاه گوارش، در دوزهاي بالا اثرات ضداسپاسم، افزايش دهنده فعاليت اپيتليوم مجاري تنفسي است (9). بعنوان بادشكن اطفال و خلط آور نيز مصرف ميشود (8). سرفه، برونشيت، اختلالات گوارشي مانند اسپاسمهاي خفيف، احساس پري، نفخ، بهبود علايم دستگاه تنفسي فوقاني (9).ریشه رازیانه دارای اثر مدر قوی است و بذرهای آن محرک تولید هورمون های زنانه است.این گیاه دارای اثرات ضد التهاب، ضد اسپاسم، خلط آور و ضد درد می باشد و با اثر ضد زخم و آنتی اکسیدان در درمان ضایعات گوارشی و پوکی استخوان مؤثر می باشد.رازیانه همچنین در درمان ناراحتی های عصبی، علائم سندرم پیش از قاعدگی و کاهش دیسمنوره مؤثر است.این گیاه حاوی اثرات آنتی اکسیدانی بالایی می باشد
در طب سنتي به عنوان ضدكرم و نرم كننده پوست و براي درمان بيماريهاي چشمي مثل التهاب ملتحمه چشم به كار ميرود (9).
آثار فارماكولوژيك مشاهده شده: رازیانه گیاهی دارای خصوصیات استروژنی می باشد. و تحقیقات ثابت کرده است که استروژن ها و فیتواستروژن ها دارای خاصیت ضد اضطرابی می باشند، و رازیانه گیاهی حاوی فیتواستروژن می باشد. تحقیقات ثابت کرده است که عصاره آبی میوه رازیانه سبب کاهش درد حاد و مزمن می شود، مکانیسم احتمالی تأثیر رازیانه ممکن است به علت شباهت ساختاری آنتول موجود در رازیانه با دوپامین باشد که به گیرنده های دوپامین متصل شده و باعث کاهش درد می شود اثر كاهنده فشار خون عصاره آبي گياه در موش صحرايي از طريق گيرندههاي آدرنرژيك، موسكاريني، گانگليوني يا سروتونيني نبوده ولي آنتاگونيستهاي هيستامين اثر كاهنده فشار خون گياه را مهار نمودهاند (10).
احتياط مصرف: مصرف بیش از حد بذرهای رازیانه سمی است و اسانس آن نباید به مصرف داخلی برسد. استفاده بیش از حد از اسانس رازیانه سبب التهاب ریه ها، اختلالات تنفسی و تشنج می شود. بيماران ديابتي نياز به كنترل مداوم قند خون خواهند داشت (9).
منع مصرف: در دوران خردسالي و بارداري توصيه نميشود (9).
تركيبات شيميايي: اسانس (آنتول، فنشون، استراگول)، فلاونوئيد، كومارين، استرول، مواد معدني، ويتامين، پروتئين، كولين، ساكاريد (پكتين) (2، 11، 12).
نحوه و ميزان مصرف:
1- براي ناراحتيهاي گوارشي: 6/0-1/0 ميليليتر روغن به صورت خوراكي يا 7-5 گرم ميوه در روز ميل شود (13).
2- چاي: 3-2 گرم دانه در 225 ميليليتر آب دم كرده شود (13).
3- تنتور: 4-2 ميليليتر به صورت خوراكي سه بار در روز ميل شود (13).
مصرف غذايي: اسانس گياه در صنايع غذايي مصرف ميشود (14).
نام تجاري داروي موجود در ايران: فرآوردههاي تركيبي آنتي ميگرن، آوي پكت، بخور اكاليپتوس، توسيوين، تيميان، جزال تونيك، رازين، رگليس معطر، سنالين 5/7، سنكل، شيرافزا، كارامين، كاراوي ميكسچر، كارميناتيف، گريپ واتر، منتازين (15).
نام تجاري دارو ساخته شده از گياه:
Ger.: roha-Fenchel-Tee (16).
منابع:
1- مظفريان، ولي الله. شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1391
2- Anderw Chevallier. The Encyclopedia of Medicinal Plants. 1996: 283
3- زرگري، علي. گياهان دارويي.(جلد 2) موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 554
4- صمصام شريعت، هادي. پرورش و تكثير گياهان دارويي. ماني، 1374: 255
5- زرگري، علي. گياهان دارويي.(جلد 2) موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1376: 562
6- اميد بيگي، رضا. رهيافتهاي توليد و فرآوري گياهان دارويي. جلد دوم، طراحان نشر، 1376: 72
7- امامي، احمد. شمس اردكاني، محمد رضا. مهرگان، ايرج. فرهنگ مصور گياهان دارويي. مركز تحقيقات طب سنتي و مفردات پزشكي . دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، 1383: 135
8 - Member of the scientific committee. The British Herbal Medicine. 1996: 93
9- Thomson PDR. PDR For Herbal Medicines. 3 rd edition. 2005: 316
10- J Ethnopharmacol 1988 Dec; 24 (2-3): 213-8
11- James A. Duke. CRC Handbook of Medicinal Herbs 1989: 198-9
12- Jean Bruneton. Pharmacognosy Phytochemistry Medicinal Plants. 1995: 445-6
13- Fetrow CW, Avila Juan R. Professional's Handbook of Complementary & Alternative Medicines. Springhouse: Springhouse. 2001: 295
14- اميد بيگي، رضا. رهيافتهاي توليد و فرآوري گياهان دارويي. جلد دوم، طراحان نشر، 1376: 70
15- اداره كل نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي. اطلاعات و كاربرد داروهاي گياهي رسمي ايران. شركت داروگستر رازي، 1380: 148
16- Sean C Sweetman. Martindale: The complete drug reference. 2002: 1610
شما می توانید این خبر را در قالب یک فایل PDF چاپ یا ذخیره کنید. |